ثبت جهانی هنر «سوزن دوزی ترکمن» به عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس
تاریخ انتشار: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۱۰۹۳۲
ایسنا/خراسان شمالی سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: هنر سوزن دوزی ترکمن به عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی فرهنگی ناملموس ثبت جهانی شد.
محمدرضا قهرمانیان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: سوزندوزی به سبک ترکمنی یک هنر کاربردی تزئینی ذهنی است که توسط هنرمندان بر روی پارچههای ابریشمی یا پشمی با نخهای طبیعی ابریشم، پنبه یا نخ مصنوعی مانند اکریلیک نقش میبندد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی افزود: هنر ترکمندوزی در تزئین لباسهای زنان و مردان و کودکان، رودوزی بقچه و بند آن برای جهیزیه دختر یا پسر، قابها، آیینه، شانه، لباس عروسی برای عروس و داماد، سربند، مچ بند، گردن بند، کیف لوازم آرایشی، رومیزی، ملحفههای کوسن/بالش، روتختی، آویزهای دیواری، کیف پول/کیف/کوله پشتی زنانه و ... تجلی مییابد. امروزه، این هنر برای دکوراسیون خانههای معاصر نیز استفاده میشود.
وی ادامه داد: در سرتاسر جهان، پوشاک اقوام مختلف از باورها، اعتقادات آن منطقه نشأت گرفته است. ترکمنها در مراسم مختلف از جمله آیینهای دینی و مذهبی، مراسم سوگواری و عزا. در جشن و سرورها نوع پوشش مزین به سوزندوزی استفاده میکند. این لباسها بر اساس نوع مراسم دارای تزئینات متفاوتی است. لباسی که در مراسمهای عروسی و جشنها میپوشند به ویژه لباس عروس دارای سوزندوزی بسیار بوده و از زیبایی خیره کنندهای برخوردار است.
قهرمانیان تصریح کرد: این عنصر عمدتاً در استانهای خراسان شمالی و گلستان رواج دارد.
به گزارش ایسنا، در خراسان شمالی اغلب اقوام ترکمن در شهرستان های بجنورد و راز و جرگلان سکونت دارند که هنر سوزن دوزی در میان بانوان این اقوام رواج زیادی دارد.
زنان شهرستان راز و جرگلان علاوه بر اینکه مرزدارانی غیور هستند و مرزداران غیوری را در دامان خود پرورش می دهند، هنر را نیز به کمال رسانده اند و محصولات هنری ارزندهای را تولید می کنند که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند.
نوغان داری یکی از مشاغلی است که توسط مردان و زنان این منطقه انجام می شود اما با استفاده از این ابریشم محصولاتی باارزشی همچون فرش دو رویه تمام ابریشم دویدوخ تولید می شود.
سوزن دوزی یکی دیگر از کارهای هنری باارزشی است که توسط زنان این منطقه با ابریشم تولید شده خود آن ها انجام می شود.
سوزن دوزی ترکمن که بدان سیاه دوزی نیز اطلاق میشود، در گذشته کاربرد فراوانی داشته است و در جامعه سنتی ترکمن برای تزیین لباس های مردان، زنان و کودکان و هم چنین پردهها نیز استفاده میشد اما امروز عمدتاً در لباس زنان دیده میشود.
نوع دوخت آن زنجیره فشرده و بسیار ریز است که در ترکمنی به آن سانجیم میگویند و بیشتر از نقوش هندسی و قرینه به صورت ذهنی بهره میگیرند.
این هنر تاریخچه ای کهن در تاریخ این منطقه دارد. گلدوزی مصور ترکمن از زمان سکاها رایج بوده و در دیگر دوره ها بهمراه سایر دوخت و دوزها از رواج برخوردار بوده است.
آن چه که معلوم است این که ترکمن ها از قدیم الایام به تهیه ابریشم که به عنوان ماده اصلی سوزن دوزی تلقی میشود پرداخته و دختران و زنان لباس های خود را با نخ های ابریشمی که با رنگ های طبیعی رنگرزی میشد، سوزن دوزی میکردهاند و این امر از نغمههای زنان ترکمن و در ادبیات شفاهی آن به وضوح مشخص است.
مواد اولیه مورد مصرف در سوزن دوزی ترکمن شامل نخ و پارچه است. نخ ها انواع مختلفی داشته از جمله نخ های طبیعی چون ابریشمی و پنبه ای و نخ های مصنوعی اکریلیک. برای پارچه نیز از انواع ابریشمی و پشمی استفاده میشود. پارچه های ابریشمی جهت تهیه «چِرپِه» (روپوش کوتاه زنان)، «کورتِه» (روپوش بلند زنان)، «چاکمن» (روپوش مردانه) و پارچه های پشمی برای دوخت «چابیت» (کت) استفاده میشود. ابزارهایی که در رشته سوزن دوزی ترکمن از آن بهره میجویند عبارت است از سوزن کرول که خاص گلدوزی است، انگشتانه و قیچی. همچنین قیچی انواع مختلف داشته از جمله قیچی زیگزاگ، قیچی برش و قیچی خاص گلدوزی.
ابتدا لایه بندی و شیاردوزی پارچه که جهت ثابت نگه داشتن پارچه و سوزن دوزی صورت میگیرد. سپس تاباندن نخ ابریشم جهت استحکام بخشی نخ که به تعداد دو یا سه یا پنج لا با هم تاب میدهند. بعد از آن، سیم کشی برای تعیین محدوده اصلی کادر جهت پیاده کردن طرح انجام میشود. سیاه دوزی، مرحله بعدی در سوزن دوزی ترکمن است که فضای طرح را با دوخت زنجیره و نخ ابریشمی مشکی مشخص میکنند.
الوان دوزی، مرحله دوختن نخ های رنگی در داخل سیاه دوزی است. هم چنین در دانه دوزی (آلاجه)، پس از دوخت زنجیره سیم کشی، بین دو سیم را دانه دوزی میکنند. مرحله آخر نیز سفیددوزی است. این دوخت اصولاً در شلوار زنانه و در قسمت بالای سیم انجام میشود و از طرح های "ساری ایچیان" استفاده میکنند. دوخت های ترکمنی انواع مختلفی دارد که از آن میتوان دوخت زنجیره (کوجمه)، پَر، ساقه دوزی، تیغ ماهی(قایما)، دانه دوزی و «ایلمه» نام برد. از دیگر مسایل مربوط به سوزن دوزی ترکمن، نقوشی است که در این نوع سوزن دوزی به کار میرود.
نقوش مذکور عمدتاً اشکال ساده شده عناصری است که در محیط اطراف هنرمند وجود دارد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری خراسان شمالی سوزن دوزي سوزن دوزی ترکمن جام جهانی ۲۰۲۲ قطر قیمت طلا تعطیلی مدارس تيم ملی فوتبال ايران سوزن دوزی ترکمن میراث فرهنگی خراسان شمالی انجام می شود لباس ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۱۰۹۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سعدآباد پر حاشیه
همشهری آنلاین - محمد باریکانی: ؛ مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد تهران اما در چندماه اخیر با حاشیههای بسیار مواجه شده است. از قطع درختان سعدآباد توسط مدیران این مجموعه به بهانه فرسودگی و ایجاد خطر برای بازدیدکنندگان تا تعطیلی و تخلیه موزه مرکز اسناد و وضعیت نامعلوم هاردهای حاوی میلیونها عکس و سند تصویری سعدآباد که ۳۰سال برای ذخیرهسازی آنها زمان گذاشته شده بود، تبدیل این موزه به دفتر کار مدیر، یافتن یک شیء زیر خاک که مدیران سعدآباد در همهمه قطع درختان مدعی شدند قاچاقچیان آثار تاریخی در این مجموعه آن را برای بیرونبردن از سعدآباد زیر خاک کردهاند و هنوز هم در دست بررسی است که آیا قدمت آن قاجاری است یا پهلوی و معاصر، تا آبگرفتگی شدید موزه ظروف سلطنتی سعدآباد که به تعبیر برخی رسانهها پشتبام آن را تبدیل به استخر کرد و آسیبهای بسیاری به بنای ساختمان این مجموعه که به کاخ اشرف شهرت داشت وارد کرد، همگی حاشیههای بزرگترین و وسیعترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران در ماههای گذشتهاند. پرونده شکایت شهرداری از قطع درختان سعدآباد همچنان در جریان است و همین چند روز قبل بود که بازپرس دادسرا برای تکمیل تحقیقات درخصوص تعداد درختان قطعشده به این مجموعه رفت و شهرداری تهران در انتظار اعلام نظر دستگاه قضایی است.
قبض آب ۷میلیارد تومانیمجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد چندین منبع تامین آب دارد؛ رودخانه دربند و - آنطور که صدای میراث اعلام کرده است - حقابه پسقلعه و چندین قنات و چندین چاه آب؛ اما هزینهای که این مجموعه برای مصرف ۲سال آب شرب شهری از دو کنتور موجود در تمام این مجموعه زیرنظر وزارت میراث فرهنگی باید پرداخت کند، بهگفته وزیر میراث فرهنگی، ۷میلیارد تومان است. براساس آنچه در رسانهها منتشر شده است، ۳نشتی آب وسیع در سعدآباد و آبیاری باغات و فضای سبز این مجموعه با آب شهری موجب شده است که قبض آبی نجومی برای مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد بیاید و این مجموعه ماهانه ۳۵۰میلیون تومان بدهی آب داشته باشد.
هزاران لیتر آب بر پشتبام موزه ظروف سلطنتی سعدآبادروزنامه همشهری اما مهمترین آسیب واردشده به مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد را که آبگرفتگی شدید این مجموعه در هفتههای گذشته بود، زیر ذرهبین برده است؛ اتفاقی که موجب شد جریان آب ۳روز مداوم بر پشتبام ساختمان موزه ظروف سلطنتی جریان داشته باشد و به دیوارها و بنای این مجموعه سرایت کند و سالن خلیجفارس آن را که سایت صدای میراث خبر از وجود یکی از مخازن مهم این مجموعه در آن داده بود، دچار آسیب پلمب کند.
اما ماجرا چه بود؟ بارشهای اواخر فروردینماه سالجاری که چند روز ادامه یافت، به همراه خرابی منبع انبساط آب واقع بر پشتبام موزه ظروف سلطنتی سعدآباد، موجب نشتی هزاران لیتر آب در ۳روز متوالی - آنطور که صدای میراث گزارش داده بود - شد؛ اما این آب چگونه به پشتبام ساختمان موزه و سپس به پشت دیوارهای سالنهای موزه رسید و از سقف داخلی وارد محوطه موزهای شد و کف سالن خلیجفارس را گرفت و پشت دیوارهای داخلی مجموعه جمع شد؟
بیتوجهی به یک هشداراسفندماه سال گذشته نامهای با قید فوریت در اتوماسیون اداری مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد قرار گرفت که به موجب آن شیرین شعبانی، رئیس موزه ظروف سلطنتی سعدآباد به حسین علوی، مدیر وسیعترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران، خبر داد که خطر آبگرفتگی این مجموعه جدی است. او درخواست اعزام کارشناس برای رفع ایرادات در ساختمان موزه ظروف سلطنتی سعدآباد را ارائه کرد.
شعبانی اما به صدای میراث گفته است که مدیر سعدآباد به این نامه توجه نکرد تا آنکه آبگرفتگی این مجموعه بهدلیل خرابی منبع انبساط و بارشهای فروردینماه سالجاری خسارات زیادی به این ساختمان و سالنهای آن وارد آورد.
ویدئوهایی که در اختیار روزنامه همشهری نیز قرار گرفته است، شامل تصاویر عجیبی از داخل سالنهای آبگرفته موزه ظروف سلطنتی است؛ تصاویری که نشاندهنده تجمع زیاد آب پشت دیوارهای موزه است بهطوریکه آب با یک فشار دست از داخل دیوارها به بیرون نشت میکند.
ارزشهای تاریخی موزه ظروف سلطنتی سعدآبادشیرین شعبانی، مدیر سابق موزه ظروف سلطنتی سعدآباد: موزه ظروف سلطنتی سعدآباد دومین موزه مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد به لحاظ تعداد آثار است. بیش از ۸۰هزار شیء تاریخی در مخازن و این موزه وجود دارد. ظروف موزه در چهار بخش مختلف قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و ظروف اهدایی تقسیمبندی میشوند که ظروف دوره قاجار شامل ظروف نقره و با روکش نقره و همچنین ظروف دارای روکش ضخیم طلا در دورههای بعدی هستند. ظروف مربوط به جشنهای ۲۵۰۰ساله نیز در این مخازن وجود دارند. البته میان این ظروف آثاری هست که تنها یک عدد از آنها در جهان وجود دارد و قابل قیمتگذاری نیستند؛ ظروفی که به کارخانههای معروف دنیا مانند لیموژ، باواریا، رزنتال سور و غیره سفارش داده شدهاند و شاید در مواردی تنها یک قطعه یا یک دست برای ایران تولید شدهاند. ظروف اهدایی هم به مناسبتهای مختلف به خاندان پهلوی اهدا شدهاند. این موزه دارای آثار منحصربهفردی است؛ ازجمله ظروف کریستال، چینی و ظروف فلزی مشتمل بر ظروف نقرهای و دارای روکش نقره بسیار باارزش، و همچنین آثار و ظروفی با روکش طلا با چندین میکرون ضخامت. آثار موزه ظروف سلطنتی تحت حسابرسی دقیق اموال دولتی است. این آثار البته هنوز صورتجلسه کامل ندارند و برخی از اموال موجود در مخازن هم هنوز ثبتنهایی نشدهاند. بخشی دیگر البته در مرحله ثبت قرار دارند. یک مخزن از آثار گنجینه موزه ظروف سلطنتی سعدآباد در سالن خلیجفارس و همان سالنی است که دچار آبگرفتگی شد. مخزن موجود در این سالن بهدلیل آبگرفتگی دچار رطوبت شدید شده و ممکن است آثار موجود در آن آسیب ببینند؛ درحالیکه ۸سال زحمت کشیده شده است تا ۸۰هزار شیء ارزشمند این مجموعه ساماندهی شوند.
کد خبر 846780 برچسبها وزارت میراث فرهنگی و گردشگری فرهنگ - میراث فرهنگی تهران